Creativiteit

De glans die verdwijnt

Soms wordt wat ooit vervullend was, een trucje.
Ik hoor het vaak terug bij mensen die creatief werken – kunstenaars, ondernemers, coaches, creatives. Wat ze doen is ergens ontstaan, groeide uit tot iets moois, iets wat werkte. Het bracht erkenning, geld, waardering. De buitenwereld spiegelde terug dat het goed was. En dat voelde fijn, want ieder mens verlangt ernaar gezien te worden in wat hij doet.

Maar langzaam verliest het zijn glans. Het werk dat ooit bezieling droeg, wordt een herhaling van zetten. Het roept nog steeds waardering op, maar niet meer van binnenuit. Het vult niet langer, het voedt niet meer. En toch is het moeilijk om het los te laten. Want het trucje heeft iets opgeleverd — succes, stabiliteit, bevestiging. Loslaten lijkt te veel te kosten.

Het pantser dat verandering tegenhoudt

Toch houdt juist dat vasthouden de verandering tegen.
Een trucje is als een pantser dat ooit bescherming bood, maar nu verstrakt. Het bewaart het oude, terwijl het nieuwe zich aandient. Vaak is er een crisis nodig om dat zichtbaar te maken. Want zolang het nog enigszins werkt, zolang het leven doorgaat zoals het gaat, is er geen reden om het te ontmantelen.

Pas als het lijden groter wordt dan de voordelen, ontstaat beweging.
Wanneer de leegte niet langer te vermijden is.
Wanneer de angst om iets te verliezen kleiner wordt dan het verlangen om echt te leven.

Ik zie het bij kunstenaars die met hun werk erkenning krijgen, maar van binnen weten dat het ze niet meer draagt. Bij coaches die geen zin hebben in hun klanten, maar hun trajecten in stand houden omdat het ‘werkt’, maar ondertussen voelen dat ze zichzelf kwijtraken. Bij ondernemers die hun succesvolle product blijven aanbieden, terwijl iets in hen schreeuwt om te mogen stoppen.

Het trucje als oud overlevingsmechanisme

Het trucje is niet verkeerd.
Als kind leer je dat bepaalde manieren van doen je iets opleveren. Zo ontwikkel je je. Je ontdekt hoe de wereld reageert op jou, hoe je succes kunt ervaren, hoe je kunt overleven. Dat is functioneel — tot het dat niet meer is.

Want succes vervult alleen als wat je doet om dat succes te bereiken, ook van binnen klopt. Wanneer de activiteit zelf voeding geeft, niet enkel de opbrengst ervan.

Een trucje herhalen voelt dan leeg. Er is weerstand, verveling, soms zelfs een subtiele afkeer. Toch is dat vaak precies het moment waarop iets nieuws geboren wil worden: iets wat nog geen vorm kent, iets dat vraagt om moed, om stilvallen, om het niet-weten te dragen.

De uitnodiging van het leven

En juist daarin schuilt iets hoopvols.
Het moment dat je beseft dat je een trucje uitvoert, is niet het einde van iets, maar het begin van groei. Het leven nodigt je uit om verder te ontwikkelen, om oude vormen los te laten zodat nieuwe creatie kan ontstaan.

Er zit meer in jou dan het trucje laat zien.
Meer potentie, meer leven, meer waarheid.
Het proces van loslaten hoort erbij: de leegte, de verwarring, de tussenruimte. Daarin wordt het nieuwe geboren.

Over de parabel van de mandala en het omgekeerde creatieproces

De oude man en zijn ontdekking

In Symboliek van de Mandala beschrijft Carl Jung een parabel die diep raakt aan de essentie van creatie.
Hij vertelt over een nieuwsgierige oude man die voortdurend probeerde te begrijpen wat het was dat zich steeds voltrok, maar wat hij zelf niet kon weten. Nadat hij lang had nagedacht over het nietdenkbare, pakte hij een stuk krijt en begon tekeningen te maken op de wanden van zijn hol. Hij probeerde te verbeelden wat hij nog niet kon begrijpen.
Na vele pogingen tekende hij een cirkel. Dat is juist, voelde hij. En toen voegde hij een vierkant toe. Zo is het nog beter.

Later kwamen zijn leerlingen. Ze ontdekten de tekening op de muur en tekenden die na. Zonder het te beseffen keerden ze het hele proces om. Ze begonnen met het resultaat, de tekening, in de hoop daarmee het innerlijke proces te kunnen oproepen dat juist tot dat resultaat had geleid.
“Zo ging het destijds,” schrijft Jung, “en zo gaat het vandaag de dag nog.”

De omkering die we blijven herhalen

Ik herken dat beeld, niet alleen in onze maatschappij, maar ook in mijn eigen leven en werk. We zien een resultaat bij iemand anders, een kunstwerk, een onderneming, een manier van spreken of leven, en proberen dat na te bootsen omdat het ons aanspreekt. We willen bereiken wat die ander heeft bereikt. Maar precies daarin zit de omkering die Jung beschrijft.

Wanneer we beginnen bij de vorm, bij het zichtbare resultaat, vertrekken we vanuit iets uiterlijks. We hopen dat die vorm ons de inhoud zal brengen die we verlangen: rust, betekenis, verbinding, inspiratie. Maar in werkelijkheid is het juist de inhoud die de vorm haar betekenis geeft.

De vorm als gevolg van een innerlijk proces

De vorm is een gevolg, niet een startpunt.
Zij groeit uit een innerlijk proces, uit leven, reflectie, voelen, intuïtie volgen, jezelf ontdoen van belemmeringen en illusies, en bereid zijn om te worden gespiegeld. Daar, in dat doorleven, vormt zich de kern van waaruit iets echts kan ontstaan. De ziel wil van nature expressie geven aan zichzelf.

Wanneer we de volgorde omkeren en direct met de expressie beginnen, zonder de weg naar binnen te gaan, slaan we de betekenis over die de vorm bezielt. Wat overblijft is een lege omhulling, een resultaat zonder wortels, een vorm zonder leven.

Terug naar de eigen bron

Wie beweegt vanuit een resultaat dat niet voortkomt uit eigen ervaring, zal vroeg of laat stuiten op het onbekende in zichzelf. Want het resultaat van een ander is niet jouw pad. Het hoort niet bij de toon van jouw ziel. Alleen jij kunt de inhoud van jouw levensweg vormgeven.

Iedere mens draagt een unieke kleur, een eigen palet, een eigen trilling.
De kunst is niet om de tekening van een ander na te maken,
maar om te ontdekken wat jij met jouw krijt hebt te tekenen
over wat jij hebt ontdekt in jouw leven.

En misschien is dat precies wat ik hier ook doe.
Niet het verhaal van Jung herhalen, maar luisteren naar wat het in mij heeft wakker gemaakt.
Zijn parabel werd een spiegel voor mijn eigen proces van de afgelopen tijd. Die herkenning gaf me inzichten voor iets nieuws:
Mijn eigen cirkel, mijn eigen vierkant,
getekend met mijn krijt, op mijn muur.

Vanuit mijn werk, waarin creatieve processen van volwassenen en kinderen centraal staan, heb ik veel ontdekt over de gedachten en overtuigingen die ons kunnen belemmeren als we creatief willen leven. Ik herken het niet alleen bij anderen, maar ook in mezelf: momenten waarop mijn creativiteit stokt, waarin speelsheid ver te zoeken is. Oude ervaringen hebben invloed op hoe je nu maakt, doet en creëert. Soms zijn ze als een stille stem op de achtergrond die haast als vanzelfsprekend aanwezig is en zegt: je kunt dit niet, je moet het goed doen, het moet mooier, beter, anders. En juist die stemmen halen ons weg bij de vrije, oordeelloze stroom van onze creativiteit.

Het verschil tussen creativiteit en kunstzinnigheid

Veel mensen denken bij creativiteit aan tekenen, schilderen, muziek maken of toneel spelen. Dat zijn waardevolle vormen van expressie, maar creativiteit gaat dieper en verder dan kunstzinnigheid alleen.

Creativiteit is de kern van ons bestaan. Het is de manier waarop wij bedoeld zijn te leven. We hebben allemaal een creatieve essentie, een bron waaruit we het leven tegemoet treden: nieuwsgierig, helder, speels en zonder oordeel. Ware creativiteit is een staat van zijn.

Kunstzinnigheid is de vorm die creativiteit kan aannemen. Het gaat over materiaal, kleur, klank, beweging, vorm. Kunstzinnige expressie is één van de vele manieren waarop creativiteit zichtbaar wordt. Maar creativiteit zelf drukt zich óók uit in de keuzes die we maken, de woorden die we gebruiken, hoe we een gesprek aangaan, hoe we omgaan met een probleem of hoe we een maaltijd samenstellen.

Creativiteit is dus veel breder dan kunstzinnigheid. Het is leven in expressie.

Creativiteit vanuit overleving

Er is echter een belangrijk onderscheid te maken tussen creativiteit vanuit onze essentie en ideeën die voortkomen uit overleving. Vanuit overleving kunnen we slimme oplossingen bedenken en constructies maken. Dat lijkt soms creatief, maar het mist de speelse, vrije, oordeelloze kwaliteit van echte creativiteit. Overleving is gericht op overbruggen, fixen en oplossen. Creativiteit vanuit essentie opent juist, nodigt uit en schept ruimte.

Belemmerende overtuigingen over creativiteit

In mijn werk zie ik hoe vaak overtuigingen het creatieve proces blokkeren. Mensen zeggen bijvoorbeeld:

• “Ik ben niet creatief.” Vaak bedoelen ze eigenlijk: ik ben niet kunstzinnig genoeg. Terwijl creativiteit juist iets veel breders is.
• “Het moet meteen goed zijn.” Perfectionisme doodt nieuwsgierigheid en maakt dat mensen niet eens beginnen.
• “Ik kan het niet zo goed als de ander.” Vergelijken haalt ons uit onze eigen stroom en legt de focus buiten onszelf.
• “Ik mag geen fouten maken.” Terwijl juist spel, experiment en proberen de kern vormen van creativiteit.
• “Ik mag geen succes hebben.” Soms zijn er onderliggende overtuigingen die ons klein houden, ook als het creatieve proces juist uitnodigt om zichtbaar te worden.

Deze overtuigingen raken zowel onze relatie met kunstzinnige uiting als met creativiteit in de breedte van het leven.

Het creatieve proces als levensproces

Het creatieve proces omvat verschillende fasen: van verlangen en verbeelding, tot vormgeven, delen, samenwerken, feedback ontvangen, opnieuw schaven, reflecteren, oogsten en rust nemen. Marinus Knoope beschreef dit prachtig in De creatiespiraal. In al deze fasen kunnen overtuigingen ons doen haperen of zelfs stoppen.

En toch: dit proces is het leven. Creëren betekent leven vanuit ziel en essentie. Het betekent steeds opnieuw ruimte maken voor verlangen, vormgeven, delen en rusten.

Door kunstzinnig bezig te zijn, wordt dit proces vaak zichtbaar en tastbaar. Het laat ons zien waar we vastlopen, waar we onszelf tegenhouden en waar het juist stroomt. Daarmee wordt kunstzinnigheid een spiegel voor onze diepere creatieve kern.

Uitnodiging

Creativiteit vraagt geen talent of kunstzinnige vaardigheid. Het vraagt beschikbaarheid, nieuwsgierigheid en de moed om te beginnen. Wanneer we onze belemmerende overtuigingen onder ogen zien, komt er ruimte vrij om weer mee te gaan op de creatieve stroom die ook wel Leven genoemd wordt.

Inspiratie is als een zachte fluistering in de ziel, een vonk die je in beweging zet. Het kan zich aandienen als een plotselinge ingeving, een gevoel van diepe verbondenheid, of een drang om iets te creëren. Maar waar komt het vandaan? En hoe kun je inspiratie omzetten in actie? In dit artikel lees je meer over de samenwerking tussen het Goddelijke en jouw hart en handen én vind je een opdracht om verbinding te maken daarmee.

Wat is inspiratie?

Inspiratie is meer dan een idee; het is een innerlijke energie die je motiveert om betekenis te creëren. Het woord zelf betekent “inblazen,” alsof een onzichtbare kracht je vult met leven en richting. Dit kun je ervaren als spiritueel: een verbinding met God, het goddelijke, de natuur, of het Grotere geheel. Het kan ook voortkomen uit een proces van introspectie en intuïtie: een innerlijk weten dat jij iets specifieks te doen of maken hebt.

Inspiratie brengt je niet alleen in beweging, het raakt ook je hart. Het motiveert je om niet alleen te denken, maar ook te voelen, te creëren, en te delen.

De rol van het goddelijke

Het goddelijke, in welke vorm je dit ook ziet (God, het Grotere, een innerlijke wijsheid), kan worden beschouwd als de bron van inspiratie. Wanneer je je opent voor deze energie, laat je ruimte voor nieuwe ingevingen en mogelijkheden. Dit vraagt om ontvankelijkheid: het vermogen om stil te worden en te luisteren naar wat groter is dan jezelf.

Het goddelijke is de stroom waarin je ziel en creativiteit worden gevoed. Je hoeft het niet altijd te begrijpen of kunnen verklaren. Soms uit het zich als een gevoel van diepe verbondenheid, een moment van helderheid, of een onverklaarbare rust.

Het samenspel van hart en handen

Inspiratie ontstaat niet alleen in je hoofd, het stroomt door je hart en handen. Dit proces kan worden gezien als een innerlijke samenwerking.

• Je hart vertaalt inspiratie naar emotie, verlangen en intentie. Het hart geeft betekenis en authenticiteit aan je acties.
• Je handen maken inspiratie zichtbaar in de wereld. Of je nu schrijft, schildert, bouwt, of verzorgt, je handen brengen ideeën tot leven.

Wanneer hart en handen samenwerken, ontstaat er een harmonische expressie van wat je diep van binnen voelt.

Het persoonlijke component

Inspiratie is eigen, omdat het door jouw lens van ervaringen, overtuigingen en talenten wordt gefilterd. Jouw achtergrond en levensverhaal bepaalt:

1. Waar je inspiratie vindt: Dit kan in de natuur zijn, in muziek, kunst, of in de stilte van meditatie.
2. Hoe je het uitdrukt: Jouw vaardigheden en passies bepalen hoe inspiratie vorm krijgt.
3. De betekenis die je eraan geeft: Inspiratie krijgt waarde door de manier waarop jij het deelt en toepast.
   
   

Samengevat

Inspiratie ontstaat in een harmonieuze samenwerking tussen het goddelijke, je hart, en je handen. Door je open te stellen, je hart te volgen, en actie te ondernemen, geef je vorm aan iets dat niet alleen betekenisvol is voor jou, maar ook een impact kan hebben op anderen. Blijf nieuwsgierig en laat je verwonderen, daarmee zet je de deur open om inspiratie te laten binnenkomen.

Kunstwerk van mijn hand. Hieronder vind je de oefening die je kunt doen om in verbinding te komen met jouw inspiratie.

Oefening ‘Verbinding met Inspiratie‘

Deze oefening helpt je om bewust verbinding te maken met inspiratie en deze in je hart en handen te brengen.

Stap 1: Stilte en Ontvankelijkheid

• Zoek een rustige plek waar je niet gestoord wordt.
• Ga comfortabel zitten en sluit je ogen.
• Adem diep in en uit, en stel je voor dat je je opent voor het goddelijke (of een bron van jouw keuze). Visualiseer een licht dat je vult met energie en rust.

Stap 2: Verbind met je Hart

• Breng je aandacht naar je hart. Leg eventueel je hand erop.
• Stel jezelf de vraag: Wat raakt mij het meest op dit moment?
• Laat gevoelens of beelden opkomen zonder oordeel. Dit kan een herinnering zijn, een droom, of een verlangen.

Stap 3: Actie via je Handen

• Open je ogen en pak pen en papier, of een ander creatief medium.
• Noteer of teken wat in je hart opkwam. Laat het intuïtief stromen; het hoeft niet perfect te zijn.
• Vraag jezelf: Hoe kan ik dit vandaag omzetten in een kleine actie?

Stap 4: Reflectie

• Neem een moment om je werk te bekijken of te voelen wat je hebt gecreëerd.
• Reflecteer: Hoe heeft deze oefening je geïnspireerd? Wat wil je hier verder mee doen?