De therapeutische modellen van Internal Family Systems (IFS) en de Polyvagaal Theorie bieden ieder op hun eigen manier inzicht in hoe mensen omgaan met stress, trauma, en emotionele uitdagingen. Beide modellen zijn oorspronkelijk los van elkaar ontwikkeld, samengevoegd bieden ze een krachtig inzicht in de innerlijke dynamiek en de (lichamelijke) uitingen die daarbij horen.
Internal Family Systems: Innerlijke Beschermers en Verbinding met het Zelf
IFS, ontwikkeld door Dr. Richard Schwartz, ziet de psyche als een systeem van innerlijke “delen,” elk met hun eigen rol en dynamiek. Deze delen kunnen worden onderverdeeld in:
Managers: Delen die proactief proberen pijn of kwetsuren te voorkomen door controle te houden.
Firefighters: Reactieve delen die intense emoties of stress proberen te dempen door afleiding, vermijden of verdoving.
Exiles: Kwetsbare delen die pijnlijke herinneringen, emoties of overtuigingen dragen en vaak worden onderdrukt door de protectors.
De kern van het IFS-model is het Zelf, een innerlijke bron van compassie, kalmte en wijsheid. Therapie of coaching richt zich op het herstellen van de verbinding tussen het Zelf en de delen, zodat een gezonde interne harmonie kan ontstaan.
De Polyvagaal Theorie: De Neurologische Basis van Overleving
De Polyvagaal Theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, beschrijft hoe het autonome zenuwstelsel ons helpt omgaan met bedreigingen en stress. Het model onderscheidt drie hoofdtoestanden, gebaseerd op de vaguszenuw:
Ventrale vagale toestand: Geassocieerd met veiligheid, verbinding, flow, speelsheid en sociale betrokkenheid.
Sympathische toestand: Gekenmerkt door vecht- of vluchtreacties. Hieronder valt ook het fixen.
Dorsale vagale toestand: Een toestand van bevriezing, dissociatie en instorting
Deze toestanden vormen een evolutionair mechanisme om te overleven, waarbij het zenuwstelsel flexibel schakelt tussen veiligheid en overlevingsmodi afhankelijk van de situatie. Het beoordelen (neuroceptie) of een situatie veilig is of niet raakt verstoord door trauma. De scanner van veilig/onveilig geeft dan signalen die niet gelijk staan aan de daadwerkelijke situatie.
Artikel gaat verder onder afbeelding.
De Overlap: Protectors en Overlevingsmodi
In het schema wordt de verbinding tussen de delen van IFS en de overlevingsmodi van de Polyvagaal Theorie zichtbaar.
- Managers en de ventrale vagale toestand
Managers streven naar controle en stabiliteit en zijn vaak gericht op het vermijden van stressvolle situaties. Wanneer ze effectief functioneren, kan dit bijdragen aan een gevoel van veiligheid dat vergelijkbaar is met de ventrale vagale toestand. Wanneer overmatige controle wordt ingezet, kan dit echter leiden tot een onvermogen om te ontspannen of echt te verbinden met anderen.
De Manager zegt: ‘Ik moet de situatie onder controle houden, beheersen.’ - Firefighters en de sympathische toestand
Firefighters reageren snel en intens om acute pijn of stress te dempen. Dit gedrag is te vergelijken met de sympathische vecht- of vluchtreactie, waarin het zenuwstelsel hyperactief wordt om met dreiging om te gaan. Gedragingen zoals emotionele uitbarstingen, verslavingen of impulsieve beslissingen weerspiegelen deze reactieve dynamiek.
De firefighter zegt: ‘Ik ben het helemaal zat.’ - Exiles en de dorsale vagale toestand
Exiles worden vaak geassocieerd met overweldigende gevoelens van schaamte, angst of verdriet, die het systeem probeert te vermijden. Wanneer exiles dominant worden, kan dit leiden tot dissociatie of een gevoel van totale stilstand – een toestand die overeenkomt met de dorsale vagale respons.
De exile zegt: ‘Ik kan niet meer.’
Mogelijkheden
Het combineren van IFS en de Polyvagaal Theorie biedt nieuwe mogelijkheden.
Herkennen van lichamelijke signalen: De fysieke sensaties van overlevingsmodi (bijvoorbeeld hartslag, ademhaling) kunnen worden gekoppeld aan de innerlijke delen in IFS. Dit kan inzicht geven in het herkennen van de delen en helpen om de bijbehorende lichamelijke reacties te reguleren en de innerlijke delen te verzorgen.
Toegang tot het Zelf via het lichaam: Door het zenuwstelsel te kalmeren, bijvoorbeeld met ademhalingsoefeningen of veilige verbindingen met anderen, kun je weer in verbinding komen met je Zelf.
Harmoniseren van delen: Het herstellen van een ventrale vagale toestand kan managers en firefighters helpen minder reactief te worden, waardoor ze beter kunnen samenwerken met het Zelf.
Opdracht
Schrijf voor jezelf aan de hand van het model op welk deel uit de IFS bij jou het meest actief is. Hoe uit dat deel zich bij jou? Wat zegt dat deel tegen jou? Schrijf ook op voor jezelf welke lichamelijke sensaties jij regelmatig ervaart en waar je die terugvindt in het model. Hoe is jouw innerlijke houding ten opzichte van deze lichamelijke sensaties?
Eindig de opdracht met de boodschap aan jezelf dat je jouw inzichten nu niet hoeft op te lossen. Laat ze even met je mee reizen om stap voor stap te ontdekken wat er in beweging is gezet.