Doordat wij een bewustzijn hebben, kunnen we betekenis geven aan wat ons overkomt en aan wat we doen. Dat vermogen ontwikkelt zich al vroeg in ons leven. Als kind zoeken we voortdurend taal voor wat we meemaken, voor gebeurtenissen, maar ook voor de gevoelens die ze oproepen. We leren wat “goed” of “niet goed” is, niet alleen uit woorden, maar vooral uit de reacties van anderen.
Wanneer we als kind onvriendelijke woorden gebruiken en merken dat het iemand pijn doet, leren we iets over de betekenis van ons gedrag. En als we iets doen dat een glimlach of warmte bij een ander oproept, voelen we dat we ertoe doen. In die ervaringen ligt de eerste vorm van betekenis: het gevoel van waarde hebben, iets kunnen bijdragen.
Van leegte naar waarde
Sommige kinderen ontdekken al vroeg dat ze iets kunnen geven wat de ander nodig heeft.
Zeker wanneer een ouder, bijvoorbeeld een moeder, zelf veel tekorten kent en weinig emotionele voeding kan bieden, leert het kind dat liefde niet vanzelfsprekend komt. De leegte die dat veroorzaakt, is moeilijk te verdragen. En dus zoekt het kind manieren om wél contact te voelen, door te zorgen, te helpen, te troosten of de ander blij te maken.
Zo ontstaat een strategie van betekenis: “Als ik voor jou van waarde ben, voel ik dat ik besta.”
Dat is een vorm van overleven. Want zonder verbinding kan een kind niet groeien.
Maar wat in de kindertijd een noodzakelijke overlevingsstrategie was, kan in het volwassen leven een last worden. We blijven dan betekenis ontlenen aan het helpen van anderen, aan het dragen van situaties, aan het voortdurend beschikbaar zijn. Vaak zonder het te merken, vullen we zo een oude leegte, een leegte die ooit ontstond in de relatie waarin we zelf niet ontvangen werden.
De leegte opnieuw ontmoeten
In periodes van burn-out, depressie of stilstand komt die oude leegte vaak weer naar boven.
Alsof de bodem onder onze betekenis wegvalt. We doen niet meer wat we altijd deden, en ineens voelen we wat eronder lag: eenzaamheid, verlies, een diep gemis aan vervulling.
Sommige mensen proberen dan nog harder te geven, te zorgen, te presteren. Maar de leegte laat zich niet vullen door iets of iemand buiten ons. Hoe liefdevol de ander ook is, die ander is nooit blijvend genoeg. Wat vandaag even past, schuift morgen weer weg.
De enige beweging die werkelijk vult, is die naar binnen:
de vraag “Waar vind ík de zin in wat ik doe?”
De zin van doen wat je graag doet
Zin gaat niet alleen over betekenis in grote, existentiële zin, maar ook over zin hebben: plezier ervaren.
Wanneer je iets doet, niet omdat de ander het nodig heeft, maar omdat het jou voedt, dan krijgt het leven vanzelf betekenis.
Koken wordt dan niet langer een daad van zorg, maar een vorm van zelfexpressie.
Leiden wordt niet meer een taak, maar een manier om iets in jezelf te ontwikkelen.
Vragen stellen wordt niet meer een middel om de ander te begrijpen, maar om zelf te groeien.
Zinvol leven gaat over voelen waar iets jou dient, waar iets jou ondersteunt en verzorgt. Pas dan kan wat jij doet ook werkelijk iets betekenen voor een ander, niet vanuit tekort, maar vanuit overvloed.
Van betekenis zijn voor jezelf
Betekenis geven verschuift dan van “van waarde zijn voor de ander” naar “ervaren dat iets van waarde is voor mij.”
Het is een beweging van buiten naar binnen, van overleven naar leven.
Wanneer je vanuit plezier en echtheid handelt, stroomt wat jij doet vanzelf naar de wereld om je heen, op een manier die je niet kunt regisseren, maar die klopt.
Zin ontstaat niet door te doen wat nodig lijkt, maar door te voelen wat jij te doen of te laten hebt.
Betekenis groeit niet door te geven aan de ander, maar door trouw te zijn aan wat in jou wil leven.